โบราณสถานหลายแห่งในไทยและเมียนมาร์ยังคงได้รับความเสียหายจากการขุดขโมยโบราณวัตถุอย่างต่อเนื่อง เนื่องจากสินค้าประเภทโบราณวัตถุมีความต้องการเพิ่มขึ้นในตลาดมืด

สำนักข่าวอิระวดีของเมียนมา รายงานว่าโบราณสถานหลายแห่ง ทั้งในไทยและเมียนมา ได้รับความเสียหายอย่างหนักจากการขุดเพื่อขโมยวัตุโบราณหรือของมีค่าต่างๆเพื่อนำไปขายให้กับนักท่องเที่ยวหรือนักสะสม ซึ่งมีการทำเป็นขบวนการอย่างต่อเนื่อง โดยที่ผ่านมาสื่อมักจะให้ความสนใจเฉพาะข่าวการจับกุมการขโมยโบราณวัตถุขนาดใหญ่ เช่นพระพุทธรูป แต่ในความเป็นจริงแล้ว การขุดขโมยโบราณวัตถุขนาดเล็ก เช่น ลูกปัด เครื่องประดับ องค์พระขนาดเล็ก ที่ถูกฝังอยู่ภายในหรือรอบๆโบราณสถาน สร้างความเสียหายรุนแรงให้กับโบราณสถานกว่ามากในระยะยาว ซึ่งนักโบราณคดีในไทยประเมินว่าหลักฐานทางประวัติศาสตร์กว่า 80% ที่มีอยู่ตามโบราณสถานต่างๆ ต้องสูญหายไป จากการขุดขโมยโบราณวัตถุลักษณะนี้

ขโมยมักจะมองหาโบราณวัตถุประเภทเครื่องประดับ เช่น ลูกหิน ลูกประคำ เครื่องเงิน เหรียญโบราณ และพระเครื่อง ซึ่งจะถูกนำมาขายต่อตามเมืองชายแดนต่างๆ เช่นในเชียงราย หรือตาก ก่อนที่จะถูกส่งต่อมาขายตามเมืองใหญ่ๆอย่างใน กรุงเทพ หรือย่างกุ้ง และยังมีการประกาศขายกันอย่างเปิดเผยตามเว็บไซต์ต่างๆ โดยโบราณวัตถุเหล่านี้ เริ่มมีความต้องการมากขึ้นเรื่อยๆ โดยเฉพาะจากลูกค้าในจีนที่ชื่นชอบสร้อยลูกปัดโบราณจากเมียนมาร์มากเป็นพิเศษ เพราะเชื่อว่ามีพลังเหนือธรรมชาติที่สามารถเตือนภัยอันตรายและนำโชคลาภมาให้กับผู้ครอบครอง

ฤดูกาลที่มีการขุดโบราณสถานมากที่สุดคือช่วงฤดูฝน เนื่องจากฝนจะช่วยชำระล้างหน้าดินและเห็นโบราณวัตถุได้ง่ายขึ้น แต่ขณะเดียวกันก็มีความเสี่ยงที่พื้นดินจะถล่มลงมาได้เช่นกัน ซึ่งอาจเป็นอันตรายถึงแก่ชีวิตและทำให้โบราณสถานได้รับความเสียหาย

สาเหตุการขุดขโมยโบราณวัตถุก็มาจากปัญหาความยากจนและเข้าไม่ถึงการศึกษาของประชาชนในพื้นที่ โดยขโมยมักจะเป็นคนในพื้นที่ที่อายุยังน้อย หรือเป็นวัยรุ่น ขณะที่คนสูงอายุมักไม่กล้าขุดโบราณสถานเพราะมีความเชื่อเรื่องสิ่งศักดิ์สิทธิ์ นอกจากนี้ยังมีเครือข่ายของนักสะสมนอกพื้นที่ที่มีการจับจองพื้นที่รอบโบราณสถานหลายแห่ง ซึ่งทำการขุดโบราณสถานอย่างเป็นระบบและมีการแลกเปลี่ยนข้อมูลในหมู่นักสะสมเกี่ยวกับราคาและความเก่าแก่ของโบราณวัตถุที่ขุดขึ้นมาได้ โดยนักโบราณคดีมองว่าการปกป้องโบราณสถานให้อยู่ในสภาพที่สมบูรณ์ในระยะยาวต้องให้ความรู้และสร้างงานให้กับประชาชนในพื้นที่เพื่อหยุดการลักลอบขุดโบราณสถาน