วันที่ 27 มิ.ย. 2565 ชวน หลีกภัย ประธานรัฐสภา เป็นประธานในพิธีเปิดนิทรรศการและเสวนาทางวิชาการ '90 ปี รัฐสภา การเดินทางและความหวัง' พร้อมเยี่ยมชม 'นิทรรศการ 90 ปี รัฐสภา 90 ความทรงจำ' ที่ได้มีการจัดแสดงวัตถุทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญ และเอกสารจดหมายเหตุอันมีคุณค่ามากมายที่เกี่ยวข้องกับรัฐสภาไทย และยังมีการถ่ายทอดเหตุการณ์เปิดประชุมสภาผู้แทนราษฎรครั้งแรก เมื่อ 28 มิ.ย. 2475 ที่พระที่นั่งอนันตสมาคม

ประธานรัฐสภา ได้บรรยายพิเศษ ใจความช่วงหนึ่ง กล่าวถึงกระบวนการประชาธิปไตย 90 ปีที่ผ่านมาซึ่งมีความล้มลุกคลุกคลาน ไม่มั่นคง และมีการเปลี่ยนแปลง ในส่วนของฝ่ายนิติบัญญัติ มีการเปลี่ยนแปลง ทั้งที่มาของ ส.ส. ทั้งระบบเขต และให้มีกฎให้ ส.ส.ต้องสังกัดพรรคการเมือง เนื่องจากมีปัญหาเพราะ ส.ส.ขายตัว

สำหรับการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญ คือ รัฐธรรมนูญ 2540 กำหนดให้มี ส.ส.แบบบัญชีรายชื่อ และในรัฐธรรมนูญฉบับต่อมา มีการเปลี่ยนแปลงคือสูตรคำนวณ ส.ส.บัญชีรายชื่อ ทั้งนี้ สมัยปัจจุบันที่ตนดำรงตำแหน่งประธานรัฐสภา มีทูตเยอรมนีมาเยี่ยม และได้พูดคุยเรื่องระบบเลือกตั้ง โดยระบุว่าระบบเลือกตั้งที่ไทยใช้ขณะนี้ เยอรมนีเคยใช้มาแล้ว แต่มีปัญหาเรื่องความมั่นคงการเมือง จึงยกเลิกไป และกลับมาใช้ระบบเลือกตั้งที่ไทยเคยยกเลิก คือ 5% เพื่อไม่ให้มีพรรคมากเกินไป

ซึ่งคะแนนตกหล่นที่อ้างเรื่องนี้ หากดูคะแนนตกหล่น 3 หมื่นคะแนน แล้วได้เป็น ส.ส. แต่ 6 หมื่น-7 หมื่น ไม่ได้เป็น ส.ส. ทำให้คะแนนตกหล่นนั้นพูดยาก หากเทียบกับคะแนนมากกว่าเป็น ส.ส. ขณะนี้รัฐสภามีการแก้ไขกฎหมาย และจะนำเข้าพิจารณาในรัฐสภา ในช่วงสัปดาห์ต่อไป

สำหรับการเปลี่ยนแปลงของนักการเมืองที่สำคัญ ชวน มองว่า วิกฤตที่เกิดขึ้นมีต้นเหตุมาจากพฤติกรรมของตัวบุคคล กฎหมายที่ดีจำเป็นในการกำหนดโครงสร้างบ้านเมือง หน้าที่ของแต่ละฝ่าย แต่ต้องประกอบด้วยคนประพฤติดี ยึดหลักนิติรัฐด้วย เช่น รัฐธรรมนูญ 2540 ที่กติกาดี แต่คนใช้หลักนอกนิติธรรม นอกกฎหมาย ไม่ได้ปกครองโดยหลักประชาธิปไตย ทำให้วิกฤตปัญหากลายเป็นปัญหาความมั่นคงถึงปัจจุบัน ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดเจนคือปัญหาในพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้

นอกจากนี้ช่วง 90 ปีที่ผ่านมา ส่วนตัวมองว่า มียุคที่เป็นวิกฤตของนักการเมือง พบรัฐมนตรีติดคุกมาก ตั้งแต่ปี 2544 เป็นต้นมา เพราะเป็นช่วงที่มีความเชื่อเรื่องการหาผลประโยชน์ ไม่เชื่อหลักนิติธรรม รวมถึงไม่เชื่อการปกครองด้วยหลักคุณธรรม ดังนั้น ในอีก 10 ปี ที่รัฐสภาไทยจะครบ 100 ปี ไม่อยากให้สถิติรัฐมนตรี นักการเมืองที่ติดคุกสูงขึ้นจนทำลายสถิติเก่า