ต่างประเทศ
4 ยักษ์ใหญ่ไอทีสหรัฐฯ เผชิญข้อหา 'ทุนผูกขาด' - แค่ 'มวยล้ม' ต้มคนดู?
"ตลาดเสรีและเปิดกว้าง คือ พื้นฐานของเศรษฐกิจที่มีพลัง การแข่งขันอย่างดุเดือดระหว่างผู้ค้าในตลาดเปิด คือ โอกาสที่ผู้บริโภค-ทั้งบุคคลและนิติบุคคล-จะได้รับประโยชน์จากราคาที่ต่ำกว่าเดิม สินค้าและบริการคุณภาพสูงขึ้น มีทางเลือกมากขึ้น และมีนวัตกรรมที่ดียิ่งขึ้น"
หลักการและเหตุผลแห่งการปฏิบัติหน้าที่ของ 'คณะกรรมการการค้า' (FTC) แห่งรัฐบาลกลางสหรัฐอเมริกา ถูกระบุไว้ในเว็บไซต์อย่างเป็นทางการของหน่วยงาน และเป็นเงื่อนไขหนึ่งที่ FTC เริ่มกระบวนการสอบสวนข้อเท็จจริง กรณี 4 บริษัทยักษ์ใหญ่ด้านเทคโนโลยีสารสนเทศของสหรัฐฯ คือ เฟซบุ๊ก กูเกิล แอปเปิล แอมะซอน ถูกกล่าวหาว่ามีพฤติกรรม 'ผูกขาดทางการค้า' ไม่ส่งเสริมให้เกิดการแข่งขันอย่างเสรี
แม้จะมีเสียงวิพากษ์วิจารณ์จากนักกฎหมายที่มองว่าการขยับตัวของรัฐบาลสหรัฐฯ นั้น 'ช้าเกินไป' เพราะปล่อยให้ทั้ง 4 บริษัทเติบโตกลายเป็นผู้ทรงอิทธิพลด้านไอทีทั่วโลกนานกว่าทศวรรษถึงเพิ่งจะเริ่มพิจารณาอย่างจริงจังว่าควรต้องกำกับดูแลอย่างใกล้ชิด ทำให้บริษัทเหล่านี้ 'ยิ่งใหญ่เกินไป' และ 'มีอำนาจมากเกินไป' ในโลกยุคดิจิทัล
การเรียกตัว CEO บริษัทยักษ์ใหญ่มาให้ปากคำ จึงเป็นประเด็นที่หลายฝ่ายจับตามอง ทั้งยังเป็นการให้ปากคำผ่านระบบเทเลคอนเฟอเรนซ์รักษาระยะห่างช่วงโควิด-19 อีกด้วย
ยักษ์ใหญ่ไล่ยักษ์เล็ก
สื่อด้านไอที The Verge รายงานว่าการสอบสวนของ FTC กินเวลานานราว 13 เดือน และมีเอกสารเกี่ยวข้องราว 1.3 ล้านฉบับ ก่อนส่งไม้ต่อให้คณะกรรมาธิการสภาผู้แทนราษฎร ด้านการต่อต้านการผูกขาดทางการค้า ให้เรียกผู้บริหารของ 4 บริษัทยักษ์ใหญ่มาให้ปากคำไปเมื่อวันที่ 29 ก.ค. 2563
คำถามสำคัญที่คณะกรรมาธิการฯ มีต่อบริษัทชั้นนำด้านเทคโนโลยีทั้ง 4 แห่ง ถูกเผยแพร่ในสื่อหลายสำนัก มีประเด็นหลักที่แตกต่างกันไป ดังนี้
1.แอมะซอน (Amazon)
- เจฟ เบซอส (จอกลาง) ผู้ก่อตั้งและผู้บริหาร Amazon
ข้อกล่าวหา
"ใช้สถานะเจ้าของแพลตฟอร์มตลาดสินค้าออนไลน์รายใหญ่ 'เข้าถึงข้อมูลธุรกิจ' ของร้านค้าที่วางจำหน่ายผลิตภัณฑ์ในแอมะซอน จากนั้นจึงผลิตสินค้าแบบเดียวกันมาแข่งขัน รวมถึงจงใจขายสินค้าบางประเภทเพื่อตัดราคาคู่แข่งทางธุรกิจ"
เอกสารของ FTC ระบุว่า ร้านค้าที่จะขายของในแอมะซอนต้องกรอกข้อมูลต่างๆ ซึ่งรวมถึงชื่อ-ที่อยู่เจ้าของกิจการ และรายละเอียดผลิตภัณฑ์ที่จะวางจำหน่าย จึงมีกรณีต้องสงสัยว่าแอมะซอนอาจใช้ข้อมูลเหล่านั้นในการผลิตสินค้าที่คล้ายกันขึ้นมา และวางจำหน่ายแข่งกับร้านค้าที่เป็นเจ้าของธุรกิจเดิม ซึ่งกระทบต่อกลไกการแข่งขันเสรี
ส่วนกรณีขายสินค้าตัดราคา มีการอ้างอิงเว็บไซต์ diapers.com แพลตฟอร์มขายและจัดส่งสินค้าเกี่ยวกับเด็กอ่อนที่เคยเป็นดาวรุ่งอยู่พักหนึ่ง แต่แอมะซอนใช้ประโยชน์จากการเป็นเจ้าตลาดสินค้าออนไลน์ที่มีทุนรองรับในระยะยาว ยอมขาดทุนเพื่อขายของตัดราคาคู่แข่ง เห็นได้จากการที่สินค้าหมวดเด็กอ่อนของแอมะซอนขาดทุนกว่า 200% อยู่หลายไตรมาส แต่ส่งผลให้ diapers.com ไม่อาจเติบโตทางธุรกิจได้
คำตอบจาก 'เจฟ เบซอส' ผู้ก่อตั้งและ CEO ของแอมะซอนต่อกรณีนี้ก็คือ เขายังคงยืนยันหลักการการแข่งขันอย่างเสรี แต่ไม่อาจรับประกันได้ว่าการดำเนินธุรกิจของพนักงานแอมะซอนในสาขาย่อยอื่นๆ จะไม่มีการละเมิดหลักการเหล่านี้ทั้งหมด 100%
2.แอปเปิล (Apple)
- ทิม คุก CEO คนปัจจุบันของแอปเปิล
ข้อกล่าวหา
"แทรกแซงและกีดกันกลไกการแข่งขันทางการค้าในตลาดแอปพลิเคชันบนแพลตฟอร์มที่แอปเปิลเป็นเจ้าของ"
คณะกรรมาธิการฯ ซักถามเกี่ยวกับการบริหารจัดการของแอปเปิลที่มีต่อแอปพลิเคชันที่วางขายหรือเปิดให้ดาวน์โหลดฟรีใน 'แอปเปิลสโตร์' เนื่องจากเอกสารการสอบสวนของ FTC ชี้ให้เห็นว่าแอปเปิลจะให้ความสำคัญอันดับแรกกับสินค้าที่ผลิตและจำหน่ายโดยแอปเปิล หรือคู่ค้าทางธุรกิจของแอปเปิล แต่ละเลยหรือกีดกันผลิตภัณฑ์ของผู้ค้ารายอื่นๆ
พฤติกรรมกีดกันหรือสกัดการแข่งขันของคู่แข่งในตลาดแอปพลิเคชัน อ้างอิงจากการใช้อัลกอริทึมที่เอื้อประโยชน์ต่อแอปเปิล ทั้งยังมีการ 'คัดออก' แอปพลิเคชันบางประเภทที่อยู่ในหมวดเดียวกันหรือเป็นคู่แข่งสำคัญต่อผลิตภัณฑ์ของแอปเปิล
คำตอบของ 'ทิม คุก' CEO คนปัจจุบันของแอปเปิล เป็นการแบ่งรับแบ่งสู้ว่าอาจจะมีกรณีดังกล่าวเกิดขึ้นจริง แต่ทางบริษัทจะแก้ไขและปรับปรุงให้เกิดการแข่งขันทางการค้าที่เสรีและเป็นธรรมตามกฎหมายของสหรัฐฯ
อย่างไรก็ตาม The Verge รายงานว่า แอปเปิลได้รับการไต่สวนที่ประนีประนอมที่สุดเมื่อเทียบกับ CEO คนอื่นๆ โดยทิม คุก ถูกถามคำถามเพียง 35 ข้อ ขณะที่ CEO แอมะซอน เจอไป 59 คำถาม ส่วน CEO กูเกิลเจอไป 61 และเฟซบุ๊กเจอไป 62 คำถาม ทั้งยังไม่มีใครถามทิม คุก เลยว่า การใช้ผลิตภัณฑ์และชิ้นส่วนที่ผลิตหรือเกี่ยวข้องกับ 'จีน' มีผลต่อความมั่นคงด้านข้อมูลของสหรัฐฯ ตามที่ผู้เชี่ยวชาญหลายรายกังวลหรือไม่
3.เฟซบุ๊ก (Facebook)
- มาร์ก ซักเคอร์เบิร์ก ผู้ร่วมก่อตั้งและผู้บริหาร Facebook
ข้อกล่าวหา
"ใช้อำนาจทางการตลาดเข้าควบคุมและจัดการโฆษณาออนไลน์ในเฟซบุ๊ก ส่งผลต่อการรับรู้ข้อมูลข่าวสารของผู้ใช้เฟซบุ๊ก ทั้งยังใช้วิธีซื้อกิจการหรือขู่ว่าจะลอกเลียนแบบผลิตภัณฑ์เพื่อกำจัดคู่แข่งทางธุรกิจ ส่งผลกระทบการใช้งานของผู้บริโภค"
เอกสารของ FTC ยกตัวอย่างกรณีที่เฟซบุ๊กซื้ออินสตาแกรม (IG) แพลตฟอร์มเผยแพร่ภาพและวิดีโอขนาดสั้นออนไลน์ รวมถึงการซื้อวอตซ์แอป (WhatsApp) โปรแกรมสนทนาบนสมาร์ตโฟน เพื่อศึกษาเทคโนโลยีและกำจัดคู่แข่งทางธุรกิจ ทำให้ผู้บริโภคต้องใช้ผลิตภัณฑ์ซึ่งถูกผูกโยงกับเฟซบุ๊ก ถือว่ามีทางเลือก 'ลดลง' และเป็นการกินรวบส่วนแบ่งทางตลาด
นอกจากนี้ยังมีกรณีที่เฟซบุ๊กใช้ระบบอัลกอริทึมคัดเลือกโฆษณาสินค้าที่จ่ายเงินให้เฟซบุ๊กเป็นอันดับแรก แต่กลับทำให้ผู้ใช้เฟซบุ๊ก 'เข้าไม่ถึง' ผลิตภัณฑ์อื่นๆ ในเฟซบุ๊กที่เป็นข้อมูลจากผู้ใช้งานทั่วไป จึงไม่ถือว่าเป็นการแข่งขันที่เสรี เพราะผู้ใช้เฟซบุ๊กไม่มีโอกาสเห็นข้อมูลอื่นๆ ตามกลไกการเผยแพร่ข้อมูลปกติ
คำตอบของ 'มาร์ก ซักเคอร์เบิร์ก' ที่รายงานโดย TechCrunch ระบุว่า ซักเคอร์เบิร์กยอมรับว่ามีความพยายามลอกเลียนแบบผลิตภัณฑ์ของคู่แข่งทางธุรกิจเพื่อสกัดการเติบโต รวมถึงใช้วิธีซื้อกิจการธุรกิจที่มีแนวโน้มจะเป็นคู่แข่งทางการค้าเกิดขึ้นจริง โดยคณะกรรมาธิการฯ ได้อ้างถึงอีเมลที่ซักเคอร์เบิร์กส่งถึงผู้บริหารฝ่ายอื่นๆ ของเฟซบุ๊กในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา ว่าเป็น 'ประจักษ์พยาน' ของการไต่สวนครั้งนี้
ส่วนกรณี ส.ส.พรรครัฐบาลรีพับลิกัน ต้องการให้ซักเคอร์เบิร์กชี้แจงเรื่องการแปะป้ายเตือนผู้ใช้งานสื่อสังคมออนไลน์ว่ามีข้อมูลบิดเบือนอยู่ในข้อความที่ 'โดนัลด์ ทรัมป์' ประธานาธิบดีสหรัฐฯ เป็นผู้เผยแพร่ โดยระบุว่าเป็นการเลือกปฏิบัติและมีอคติต่อรัฐบาล Mashable ระบุว่า ซักเคอร์เบิร์กได้พยายามอธิบายให้ ส.ส.รีพับลิกันเข้าใจว่า เหตุการณ์ที่พูดถึงนั้น เกิดขึ้นใน 'ทวิตเตอร์' ไม่ใช่ 'เฟซบุ๊ก'
4.กูเกิล (Google)
- ซุนดา พิชัย CEO คนปัจจุบันของ Google
ข้อกล่าวหา
"ควบคุมและแทรกแซงการค้นหาข้อมูลในกูเกิล, ควบคุมและแทรกแซงการแสดงโฆษณาออนไลน์ให้แก่ผู้ใช้งานระบบสืบค้นของกูเกิล, นำข้อมูลของผู้ผลิตคอนเทนต์ออนไลน์ไปใช้เพื่อเอื้อประโยชน์ทางธุรกิจของตนเอง, ควบคุมและพยายามผูกขาดตลาดแอปพลิเคชัน 'กูเกิลสโตร์' เพื่อกีดกันการเติบโตของคู่แข่งทางธุรกิจ"
ผู้สื่อข่าวของ The Verge มองว่าพฤติกรรมของกูเกิลเป็นภัยร้ายแรงที่สุดด้านการผูกขาด เพราะระบบสืบค้นยอดนิยมที่มีผู้ใช้งานมากที่สุดในโลก คือ กูเกิล และบริษัทแม่ของกูเกิล 'Alphabet' ก็ยังมีธุรกิจอีกมากมายที่สอดคล้องเกี่ยวพันกัน ทำให้การจัดอันดับการสืบค้นข้อมูลของกูเกิล 'เอื้อประโยชน์' ต่อธุรกิจในเครือของตัวเองมากกว่าจะเป็นการให้ข้อมูลแก่ผู้บริโภคอย่างตรงไปตรงมา
กรณีตัวอย่าง ได้แก่ yelp.com เว็บไซต์รวมความคิดเห็นหรือรีวิวของผู้บริโภคในสหรัฐฯ ที่มีต่อธุรกิจต่างๆ เคยร้องเรียนกูเกิลว่าแทรกแซงและควบคุมผลการสืบค้นข้อมูลในกูเกิล โดยมีการแสดงผลการค้นหาของกิจการหรือธุรกิจที่จ่ายเงินค่าโฆษณาให้กูเกิลก่อนข้อมูลที่มาจากการรีวิวของ 'ผู้ใช้งานจริง' ที่อยู่ใน yelp
The New York Times รายงานเมื่อปี 2560 ว่าข้อกล่าวหาของ yelp ที่มีต่อกูเกิลทำให้ประเทศสมาชิกสหภาพยุโรปดำเนินการไต่สวนพฤติกรรมของกูเกิลในการแทรกแซงการสืบค้นข้อมูลออนไลน์ และมีคำตัดสินให้ปรับเงินกูเกิลไปราว 2,700 ล้านยูโร (ประมาณ 97,200 ล้านบาท) แต่รัฐบาลสหรัฐฯ เพิ่งเริ่มไต่สวนกูเกิลอย่างจริงจังเมื่อปีที่ผ่านมา
ทั้งนี้ The Verge รายงานว่ากูเกิลมีรายได้ปีละกว่า 1.6 แสนล้านดอลลาร์สหรัฐฯ (ประมาณ 4.8 ล้านล้านบาท) จากค่าโฆษณาที่เผยแพร่ผ่านกูเกิลและธุรกิจอื่นๆ ในเครือ ขณะที่ 90% ของการสืบค้นข้อมูลออนไลน์ในสหรัฐฯ ล้วนดำเนินการผ่านกูเกิล
ส่วนคำตอบของ 'ซุนดา พิชัย' CEO คนปัจจุบันของกูเกิล เป็นการแบ่งรับแบ่งสู้ว่า ที่จริงแล้ว กูเกิลเป็นเพียง 'ทางเลือกหนึ่ง' ของผู้บริโภคและผู้ซื้อโฆษณาออนไลน์ แต่โมเดลธุรกิจของกูเกิลนั้นมอบสิ่งที่สมบูรณ์พร้อมสรรพให้แก่ทั้งธุรกิจและผู้บริโภค ซึ่งความหมายโดยนัยก็คือการปฏิเสธว่ากูเกิลไม่ได้ผูกขาดทางการค้า แต่เป็นที่นิยมมากกว่าเพราะมีบริการที่ครอบคลุมแก่ทุกฝ่ายนั่นเอง
อย่าคิด 'ล้มยักษ์' แต่ขอให้ 'กำกับดูแล'
'แกรี รีแบ็ก' ทนายความชื่อดังซึ่งเป็นที่รู้จักในฐานะผู้ดำเนินการร่วมกับกระทรวงยุติธรรมสหรัฐฯ ยื่นฟ้อง 'ไมโครซอฟท์' เมื่อปี 2541 ข้อหาเป็นปฏิปักษ์ต่อการแข่งขันทางการค้าในอุตสาหกรรมซอฟต์แวร์สหรัฐฯ ให้สัมภาษณ์กับ Venture Beat ว่า การปล่อยให้บริษัทที่ใช้วิธี 'ผูกขาดทางการค้า' เติบโตขึ้นเรื่อยๆ จนถึงขั้นที่ไม่อาจควบคุมได้ จะยิ่งทำให้รัฐบาลไม่มีหนทางจัดการเหลืออยู่มากนัก
"...การปล่อยให้ปัญหา (ผูกขาด) เกิดขึ้นโดยไม่แก้ไข ทำให้ผู้มีอิทธิพลในตลาดสั่งสมอำนาจของตัวเองเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ และสถานการณ์ที่เรากำลังเผชิญอยู่ตอนนี้ก็คือ ไม่มีบริษัทไหนสามารถแข่งขันกับบริษัทยักษ์ใหญ่เหล่านี้ได้แล้ว พวกเขาใช้วิธีซื้อกิจการของคู่แข่งเพื่อให้คนเหล่านั้นพ้นไปจากธุรกิจ ซึ่งนี่เป็นปัญหาใหญ่อีกเรื่องหนึ่งถ้าหากคุณคาดหวังให้กลไกตลาดเสรีแก้ไขสภาพที่เป็นอยู่ในตอนนี้" รีแบ็ก กล่าว
ด้วยเหตุนี้ การให้ปากคำของ 4 บริษัทยักษ์ใหญ่ด้านไอทีจึงอาจจะไม่มีผลกดดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงใดๆ ภายในองค์กรเหล่านี้มากนัก และกลไกการแข่งขันในตลาดเสรีก็ไม่อาจเกิดขึ้นได้ เพราะไม่มีคู่แข่งรายไหนมีศักยภาพพอจะต่อกรกับยักษ์ใหญ่เหล่านี้
สิ่งหนึ่งที่จะช่วยลดทอนอำนาจผูกขาดทางการค้าของยักษ์ใหญ่เหล่านี้ได้ (แต่อาจจะไม่มากนัก) คือ การพิจารณาปรับแก้กฎหมายเกี่ยวกับการผูกขาดทางการค้า (antitrust law) ให้มีความทันสมัย ครอบคลุมความเปลี่ยนแปลงด้านเทคโนโลยีสารสนเทศให้มากกว่าที่เป็นอยู่ เพราะกฎหมายที่ใช้อยู่ในสหรัฐฯ ฉบับแก้ไขล่าสุดเกิดขึ้นตั้งแต่หลายสิบปีก่อน ทำให้การนำมาบังคับใช้ไม่สอดคล้องกับสิ่งที่เกิดขึ้นในปัจจุบัน
ข่าวที่เกี่ยวข้อง:
