เมื่อวันที่ 19 ธ.ค. คณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยแผนงานความทรงจำแห่งโลก ของคณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก) จัดพิธีมอบประกาศนียบัตรขึ้นทะเบียนเอกสารมรดกความทรงจำแห่งโลกของประเทศไทย ให้แก่ “หนังสือสมุดไทย เรื่อง กฎหมายตราสามดวง” โดย รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม มอบหมายให้ ดร.พงศ์ศักติฐ์ เสมสันต์ ที่ปรึกษารัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม เป็นผู้มอบประกาศนียบัตรดังกล่าว แก่ นางสาวกนกวลี ชูชัยยะ เลขาธิการราชบัณฑิตยสภา

สำนักงานราชบัณฑิตยสภาได้นำเสนอคณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยแผนงานความทรงจำแห่งโลกให้พิจารณาขึ้นทะเบียน “หนังสือสมุดไทย เรื่อง กฎหมายตราสามดวง” เป็นเอกสารมรดกความทรงจำแห่งโลกของประเทศไทย เมื่อ พ.ศ. 2560 เนื่องจากกฎหมายตราสามดวงเป็นเอกสารประวัติศาสตร์ที่มีความสำคัญยิ่ง และต้นฉบับที่มีอยู่นั้นเป็นต้นฉบับหลวงมีเนื้อหาข้อความครบถ้วนตั้งแต่ต้นจนจบความ เป็นสมบัติล้ำค่าของชาติ ซึ่งสำนักหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรมเป็นผู้เก็บรักษาโดยมีการบริหารจัดการอย่างดี สำนักงานราชบัณฑิตยสภาเห็นความสำคัญของเอกสารชุดนี้ จึงตั้งคณะกรรมการขึ้นเพื่อชำระและศึกษามานานกว่า 15 ปี

นายกฤษฎา บุณยสมิต ประธานคณะกรรมการชำระและศึกษากฎหมายตราสามดวง สำนักงานราชบัณฑิตยสภา กล่าวถึงความสำคัญของกฎหมายตราสามดวงว่า กฎหมายตราสามดวง เป็นหนังสือสมุดไทยที่รวบรวมตัวบทกฎหมายต่าง ๆ ของไทยโบราณ โดยนำต้นฉบับกฎหมายที่มีอยู่เดิมในสมัยอยุธยา มาจัดทำเป็นหมวดหมู่ ชำระ ดัดแปลง ปรับปรุงบทกฎหมายลักษณะต่าง ๆ ที่วิปลาสทำให้เสียความยุติธรรม จัดทำเป็นประมวลกฎหมายฉบับใหม่ฉบับแรกแห่งสมัยรัตนโกสินทร์ โดยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกโปรดเกล้าฯ ให้นักปราชญ์ราชบัณฑิต 11 ท่าน ร่วมกันชำระใหม่เมื่อ พ.ศ. 2348 โดยให้เก็บความจากกฎหมายเก่าของเดิมที่ใช้อยู่ในสมัยอยุธยาตั้งแต่รัชกาลสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 ซึ่งเริ่มต้นเมื่อ พ.ศ.1893 จนถึงเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 2 เมื่อ พ.ศ. 2310 นำมาแก้ไขปรับปรุงให้เป็นไปตามสภาพ ลักษณะ สถานการณ์ของบริบทสังคม และให้ใช้เป็นหลักของกระบวนการยุติธรรมให้บ้านเมือง เพื่อสร้างความสุขให้ประชาชน ความเป็นปึกแผ่นของบ้านเมือง

เมื่อชำระปรับปรุงเสร็จแล้วโปรดเกล้าฯ ให้เขียนลงสมุดข่อยคัดลอกไว้ 3 ชุด ประทับตรา 3 ดวงไว้ที่ปกหนังสือทุกเล่มเป็นสำคัญ คือ ตราพระราชสีห์ ประจำกระทรวงมหาดไทย ตราพระคชสีห์ ประจำกระทรวงกลาโหม และตราบัวแก้ว ประจำกรมท่า ทั้งยังทรงกำชับว่าหากสมุดกฎหมายใดที่นำมาใช้ไม่มีตราทั้งสามดวงนี้มิให้เชื่อฟังเป็นอันขาด จึงเป็นที่มาของชื่อ กฎหมายตราสามดวง

ทั้งนี้ พระราชกำหนดบทพระอัยการต่าง ๆ ในกฎหมายตราสามดวงได้ใช้เป็นหลักในการปกครองของไทยมาเป็นเวลายาวนานถึงกว่า 500 ปี จึงนับว่าเป็นเอกสารประวัติศาสตร์ที่สำคัญที่สุดชิ้นหนึ่งของไทย เป็นหลักฐานชั้นต้นอันเป็นที่มาแห่งประวัติศาสตร์ไทยทั้งทางด้านกฎหมายและการศาล การเมือง การปกครอง เศรษฐกิจ สังคม และศิลปวัฒนธรรมในด้านต่าง ๆ เช่นอักษรศาสตร์ ประเพณีและพิธีกรรมต่าง ๆ ทั้งในราชสำนักและราษฎรทั่วไปของไทยในอดีต

ที่น่าสนใจคือ หลักกฎหมายหลายประการในกฎหมายตราสามดวงยังมีความทันสมัย สอดคล้องกับหลักนิติธรรม และมาตรฐานในระดับสากล เอกสารกฎหมายตราสามดวงจึงเหมาะสมที่จะเป็นมรดกความทรงจำแห่งชาติ และมีความเหมาะสมที่จะนำเสนอเป็นมรดกความทรงจำแห่งโลกของประเทศไทยต่อองค์กร UNESCO ต่อไป

ภาพจาก สำนักงานราชบัณฑิตยสภา