รายงานพิเศษชุด ท่องแดนพุทธภูมิ ตอนที่ 5
แม้ว่าสังเวชนียสถานทั้ง 4 แห่งจะกลายเป็นแหล่งดึงดูดนักจาริกแสวงบุญ และนักท่องเที่ยวจากทั่วโลกให้เดินทางมาสักการะ แต่สำหรับชาวอินเดียที่นับถือศาสนาฮินดูแล้ว "แม่น้ำคงคา" คือแม่น้ำศักสิทธิ์ที่ชาวฮินดูนับล้านๆ คนต้องเดินทางมาสักการะ และชำระล้างบาปของตน ณ ริมฝั่งมหานทีแห่งนี้
แม่น้ำคงคาเป็นแม่น้ำศักดิ์สิทธิ์ และยิ่งใหญ่ที่สุดของชาวฮินดู ปรากฏอยู่ในคัมภีระพระเวทย์ คัมภีร์ปูรณะ และมหากาพย์ 2 เรื่อง ของอินเดีย คือ รามายณะ และมหาภารตะ ชาวฮินดูเคารพสักการะแม่น้ำคงคาเป็นเทพเจ้าพระองค์หนึ่งในศาสนาฮินดู โดยเรียกขานว่า "พระแม่คงคา" และเชื่อกันว่า พระแม่คงคาสถิตย์อยู่บนพระเศียรของพระศิวะในฐานะมเหสีองค์ที่สอง
มีตำนานทางศานาเกี่ยวข้องกับแม่น้ำคงคา พระเจ้าสักระ ผู้ทรงมีพระโอรสถึง 6 หมื่นพระองค์ และถูกสังหารทั้งหมดโดยบัณฑิตกปิละ วิญญาณของพระโอรสถูกลงโทษให้ท่องไปในโลกตลอดกาล จนกว่าพระแม่คงคาจะเสด็จจากสวรรค์ มายังโลกมนุษย์ผ่านมุ่นมวยผมของพระศิวะ จากยอดเขาที่ปกคลุมด้วยหิมะแห่งหิมาลัย และน้ำศักสิทธิ์ของพระนางจึงชำระบาปให้ดวงวิญาณพระโอรสเหล่านั้นไปสู่สรวงสวรรค์
ด้วยเหตุนี้จึงมีความเชื่อว่า พระแม่คงคามีอำนาจในการปลดปล่อย ทำให้บริสุทธิ์ การโปรยเถ้าถ่ายของมนุษย์ในแม่น้ำคงคา เชื่อกันว่าจะนำไปสู่สรวงสวรรค์ชั่วนิรันดร์ ทุกวันนี้จึงมีผู้คนจำนวนมากมาชุมนุมกันอย่างคับคั่งที่ริมฝั่งแม่น้ำคงคา เพื่อสักการะบูชา และล้างบาป สำหรับชาวฮินดู แม่น้ำคงคาประดุจมารดาที่เลี้ยงดู อุ้มชูลูก ทั้งร่างกายและจิตวิญญาณ
แม่น้ำคงคาเป็นแม่น้ำสายที่ยาวที่สุดในโลก มีความยาว 2,510 กิโลเมตรมีต้นกำเนิดอยู่ที่แม่น้ำภาคีรธี บนเทือกเขาหิมาลัย แม่น้ำคงคายังได้รับประกาศเป็นแม่น้ำประจำชาติของอินเดีย แม่น้ำคงคาผูกพันกับคนอินเดีย ตั้งแต่เกิดจนตาย เด็กทารกแรกเกิดจะถูกนำมาทำพิธีล้างปาปในแม่น้ำ เพราะชาวฮินดูเชื่อว่าแม่น้ำคงคาช่วยชำระล้างจิตวิญญาณได้
ในวัยทำงานผู้คนในอินเดียใช้ประโยชน์จากแม่น้ำคงคาทั้งด้านชลประทาน การค้า และอุตสาหกรรม โรงงานสิ่งทอ กระดาษ เครื่องหนังตั้งอยู่ริมฝั่งแม่น้ำคงคาจำนวนมาก ที่ราบลุ่มอันอุดมของแม่น้ำคงคายังเป็นพื้นที่ที่มีประชากรอาศัยอยู่หนาแน่นที่สุดของโลก
เมื่อถึงวัยใกล้หมดอายุขัย ร่างของคนเจ็บป่วยจะถูกนำมาไว้ใกล้แม่น้ำคงคา ผู้ที่มีฐานะดี สามารถเข้าพักรอความตายได้ที่โรงแรม "มรณัง" ตั้งอยู่ริมฝั่งแม่น้ำคงคา เมื่อเสียชีวิตแล้ว ก็จะถูกนำไปประกอบพิธีเผาทันที ส่วนคนที่มีฐานะยากจนก็ต้องนอนรอความตายริมฝั่ง และเผาไปตามยถากรรม
แม้แม่น้ำคงคา จะกลายเป็นที่ทิ้งขยะของสรรพสิ่ง ทั้งจากสิ่งปฏิกูลของเสียจากโรงงาน ผสมกับเถ้าถ่าน และซากศพที่ยังเผาไม่หมด แต่ก็ยังมีคนอินเดียจากทุกสารทิศเดินทางมาประกอบพิธีอาบน้ำ ดื่มน้ำศักดิ์สิทธิ์ เป็นการแสดงถึงความศรัทธาที่อยู่เหนือเหตุผลทางวิทยาศาสตร์
คณะของเราลงเรือล่องแม่น้ำคงคาที่เมืองพาราณสี ตลอดเส้นทางจะเห็นวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของชาวอินเดีย ที่หลากหลาย และมีสีสัน วณิพก ขอทาน พบเห็นได้ตลอดทาง โดยเฉพาะ แม่ที่อุ้มลูกในสภาพอิดโรยเดินเข้ามาขอทานจากนักท่องเที่ยว
แต่สิ่งที่เป็นสีสันริมฝั่งแม่น้ำคงคา คือ ความแตกต่างทางความเชื่อของผู้คนในดินแดนนั้น เราจะเห็นฤาษีชีไพร ที่ไม่สวมเสื้อผ้า ใช้ขี้เถ้าเผาศพมาทาตามร่างกาย เจ้าลัทธิบูชาไฟ แต่สำหรับผู้ที่เข้าใจแก่นแท้ของศาสนา และมองว่าเป็นความสวยงาม
ดร.พระมหาอ้าย ศึกษาวิถีชีวิตของชาวอินเดีย จนสรุปว่า คนอินเดียมองโลกในแง่บวก การตายไม่ใช่จุดสิ้น แต่เป็นการเริ่มต้นภพภูมิใหม่ไปอยู่กับพระเจ้า การเอาศพไปเผาในแม่น้ำคงคาเป็นการเดินทางไปสู่สรวงสวรรค์ ดังนั้นจึงต้องมีการเตรียมใจ เตรียมกายเสียก่อนตาย ด้วยเหตุนี้กองไฟจากฟอนฟืนที่แม่น้ำคงคาจึงไม่เคยมอดดับตลอดระยะเวลานับพันปี เพราะเป็นไฟแห่งความเชื่อ คือ"อัคคีเทพ" ที่ผูกโยงอยากลึกซึ้งในฐานะเทพเจ้าของชาวอินเดีย