วันนี้หากใครเข้ากูเกิล (ซึ่งก็น่าจะทุกคนที่เปิดอินเทอร์เน็ตใช้) ก็จะพบว่าหน้าแรกของเว็บไซต์ ฉลองให้กับ "ผัดไทย" อาหารไทยอันโด่งดัง ท่ามกลางความสนอกสนใจของสื่อต่างๆ เช่น The Sun, Mirror หรือ The Independent ที่พากันนำเสนอประวัติและวิธีการทำผัดไทยกันอย่างเอิกเกริก
แต่ทำไมต้องมาฉลองให้ผัดไทยกันวันนี้?
เหตุผลที่กูเกิลระบุไว้นั้น ไม่ได้ซับซ้อนหรือรำลึกถึงวันสำคัญใดๆ อย่างที่คิด แต่เป็นเพราะนักวาดของกูเกิล (Google Doodler) คนหนึ่งที่ชื่อว่าจูเลียน่า (Juliana) เกิดสนใจค้นหาสูตรผัดไทยขึ้นมาทำกินเองกับเพื่อนๆ ของเธอ จึงบันทึกความประทับใจออกมาตามสไตล์ศิลปิน ให้ชาวโลกได้รับรู้ถึงผัดไทยแสนอร่อยด้วยเสียเลย
อย่างไรก็ตาม บางเว็บไซต์กล่าวว่าวันนี้ (7 พ.ย.60) เป็นวันครบรอบ 75 ปี กำเนิดผัดไทย และในบทความ "ตำนาน “ผัดไทย” 71 ปีสู่ครัวโลก" ของเว็บไซต์ไทยรัฐ อ้างอิงถึงกำเนิดผัดไทยจากนิตยสาร อสท.ว่า
เป็นความคิดริเริ่มโดย จอมพล ป. พิบูลสงคราม เมื่อวันที่ 7 พฤศจิกายน 2488 ด้วยเจตนารมณ์ที่จะให้ประชาชนชาวไทยหันมาบริโภคข้าวมากขึ้นเนื่องจากราคาข้าวเกิดตกต่ำลงอย่างมาก
ดูเดิลผัดไทยในหน้าแรกของกูเกิลในวันนี้ปรากฏในหน้าแรกของประเทศส่วนใหญ่ในโลก เป็นภาพเจ้าเครื่องปรุงตัวเล็กๆ ร่วมกันทำผัดไทยอย่างสนุกสนาน โดยกูเกิลบรรยายเอาไว้ว่าเป็น "กระบวนการปรุงอาหารจานเด็ดเพื่อกินร่วมกับเพื่อนๆ อย่างอบอุ่น, มีสีสัน, เลอะเทอะ, เฮฮา, และเต็มไปด้วยความเป็นไทยอย่างน่าอัศจรรย์"
ทั้งยังเขียนทับศัพท์ว่า "Kob khun mak, Pad Thai!" (ขอบคุณมาก ผัดไทย!) อีกต่างหาก
ทำไมผัดไทยถึงโดนใจชาวต่างชาติ?
เมื่อถามความเห็นของ ศิริพจน์ เหล่ามานะเจริญ นักวิชาการอิสระ และคอลัมนิสต์เชิงประวัติศาสตร์ เจ้าของ Blogger คอลัมน์ประจำ "อยู่ไม่เป็น" ของเว็บไซต์ Voice TV เขามองว่ารสชาติน่าจะเป็นปัจจัยสำคัญ
"ธรรมชาติของอาหารไทยมันเป็นฟิวชั่นฟู๊ด กินง่ายอยู่แล้ว ลองนึกภาพก๋วยเตี๋ยวของจีนดูมันจะจืด ไม่จัดจ้าน แถมก๋วยเตี๋ยวไทยมันอนุญาตให้เราใส่รสชาติที่เราชอบได้ด้วยการเติมครื่องปรุง (ลองนึกภาพญี่ปุ่นดู จะเห็นว่า การปรุงรสลงไปในก๊วยเตี๋ยวมันเป็นการเสียมารยาทมากๆ)
ยิ่งมาผสมกับผัดไทย ที่ชื่อมันบอกว่าเป็นไทย ผมว่ามันเป็นการเติมเต็มจินตกรรมความเป็นไทยที่นักท่องเที่ยวนึกถึงนะครับ
"แน่นอนว่าอาหารไทยที่ชาวต่างชาตินึกถึงจะต้องมีรสชาติเผ็ด (แบบต้มยำกุ้งประมาณนี้) แต่ผัดไทยมันผ่อนปรนกว่า คือมันเผ็ดได้เท่าที่คนต่างชาติอยากให้เผ็ด แล้วมันก็เป็นอาหารที่ค่อนข้างหากินได้ง่าย" ศิริพจน์กล่าว "ส่วนผสมบางอย่างมันก็ดูทำให้ชวนรู้สึก exotic อย่างกุ้งแห้ง และก็รส+กลิ่นของน้ำมะขามเปียก ซึ่งมันเป็นอะไรที่ไม่มีให้เห็นในอาหารนอกภูมิภาคอุษาคเนย์"
ผัดไทยมาจากไหน?
แม้กูเกิลจะบรรยายไว้อย่างอบอุ่นงดงาม แต่สื่อต่างประเทศส่วนใหญ่ก็เล่าที่มาว่าที่จริงแล้วผัดไทยกำเนิดขึ้นจากสภาพขาดแคลนอาหารในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 และน้ำท่วม
เมื่อหาข้าวกินไม่ได้ง่ายๆ รัฐบาลจึงสนับสนุนให้หันไปกินก๋วยเตี๋ยวแทน ผัดไทยจึงเกิดขึ้น จากการผัดรวมของที่หาได้ง่ายๆ แต่ให้คุณค่าโภชนาการ เช่นเส้นก๋วยเตี๋ยว ผักอย่างถั่วงอกและใบกุยช่าย และโปรตีนจากเต้าหู้
แต่นักประวัติศาสตร์อย่างศิริพจน์มีความเห็นชัดเจน
ถ้าความเป็นไทยคือการอ้างอะไรขึ้นมาลอยๆ ผัดไทยก็คงเป็นอาหารที่ไทยที่สุดแล้วอย่างนึง
"เพราะเอาเข้าจริงแล้วผัดไทยเป็นอาหารที่มีประวัติชัดจนน่าสงสัย แต่เมื่อเราค้นลงไปในรายละเอียดแล้วก็จะเห็นได้ว่า ข้อมูลพวกนั้นมันอ้างอยู่บนหลักฐานที่ลอยเอามากๆ จนทำไม่น่าเชื่อเอาเสียเลยด้วยซ้ำไป
"อย่างเช่นการที่ คนมักจะอ้างกันว่าผัดไทยเกิดขึ้นเพราะจอมพล ป. ที่จริงแล้วมันไม่มีหลักฐานตรงนั้นเลยสักนิด อย่างกรณีที่ google อ้างว่า วันนี้คือ วันที่ 7 พฤศจิกายน เมื่อ 75 ปีที่แล้ว เป็นวันกำเนิดของผัดไทยนั้น ที่จริงก็เป็นแค่วันที่ จอมพล ป. กล่าวคำปราศรัยเชิญชวนให้ประชาชนหันมารับประมานก๊วยเตี๋ยว ซึ่งไม่ได้มีคำว่า ผัดไทย อยู่ในนั้นเลยสักนิด
"ต้องเข้าใจก่อนว่า ในยุคโน้น โดยเฉพาะในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 สิ่งที่เกิดขึ้นคือ จอมพล ป. เน้นลัทธิท่านผู้นำ และต้องการให้ประชาชนสุขภาพแข็งแรง เพราะเชื่อว่าประชาชนที่แข็งแรงจึงจะเป็นประชาชนที่มีคุณภาพ และก๋วยเตี๋ยวมันก็เป็นอาหารที่ถูกทำให้เชื่อว่า กินชามเดียวสามารถได้สารอาหารครบทั้ง 5 หมู่ ดังนั้นเขาจึงรณรงค์ให้กินก๋วยเตี๋ยว ไม่เกี่ยวอะไรกับผัดไทยเสียหน่อย
"ก่อนหน้าสมัยจอมพล ป. มีก๋วยเตี๋ยวผัดอยู่แล้ว ดูได้จากตำราแม่ครัวหัวป่าก์ของท่านผู้หญิงเปลี่ยน ภาสกรวงศ์ ซึ่งส่วนประกอบเครื่องปรุงในนั้นมันก็าหารจีนเราดีๆ นี่เองนะครับ ผัดไทยต่างจากก๊วยเตี๋ยวผัดที่ว่านี่ก็แค่ไม่ใส่เนื้อหมู (ที่มักจะอ้างกันภายหลังว่าไม่ใส่เพราะคนจีนชอบกินเนื้อหมู แต่ที่จริงทั้งเส้น ทั้งวิธีทำ ผัดไทย มันก็แทบจะลอกจีนมาทั้งดุ้น ดังนั้นนี่จึงเป็นคำอธิบายที่ไม่ค่อย make sense เท่าไหร่นักสำหรับผม) และเปลี่ยนจากการให้รสเปรี้ยวด้วยน้ำส้มมาเป็นน้ำมะขามเท่านั้นเอง
"ถ้าอะไรจะแสดงถึงความเป็นไทย ในผัดไทย นั่นก็คือ การปรับเปลี่ยน หรือดัดแปลงวิธีการปรุงรส และการผลิตให้สะดวกและเหมาะสมกับวัตถุดิบที่มีอยู่มากกว่า ที่จะเป็นด้วยรากกำเนิดของผัดไทยเอง"
อ่านต่อ:
