งานภาพถ่ายแฟชั่นชุดใหม่ของ 'ทอม โพธิสิทธิ์' ช่างภาพสะท้อนสังคม และ 'The Rebel Riot' วงดนตรีพังค์จากนครย่างกุ้ง ตั้งคำถามกับวิกฤตโรฮิงญาและการเหยียดศาสนาที่กำลังรุนแรงในเมียนมา

ชายหนุ่มผมทรงโมฮอว์กสวมวีจรส้ม พนมมือหน้าพื้นหลังสีแดงที่เห็นในภาพนี้ คือ “จอว จ่อว์” นักร้องนำแห่งวง The Rebel Riot ซึ่งเป็นวงดนตรีพังค์ชื่อดังจากประเทศเมียนมา ท่าทีสำรวมดูขัดกับหมุดโลหะและรอยสักทั่วตัวของเขา ทำให้แฟชั่นเจ็บ ๆ ชุดนี้ ชวนเหลียวมองได้ไม่ยาก และนั่นคือสิ่งที่เขาต้องการ

“ปกติวงเราไม่รับถ่ายแฟชั่นแบบนี้ แต่สำหรับโปรเจ็คนี้ถือเป็นกรณีพิเศษ เพราะเป็นงานที่แฝงไปด้วยข้อความที่แข็งแรง ซึ่งเกี่ยวข้องกับการเมืองและศาสนา ซึ่งพวกเราชอบมากๆ”

เมื่อราวเดือน ก.พ.ที่ผ่านมา จอว จ่อว์ และเพื่อนร่วมวง���ีกสองคนจากนครย่างกุ้ง คือ ซาร์นิ และ โอ้กกี้ ได้รับการทาบทามจากทอม โพธิสิทธิ์ ช่างภาพชาวไทยที่กำลังสร้างชื่อด้วยผลงานคอนเทมโพรารี ซึ่งเป็นการใช้การถ่ายภาพแฟชั่นนำเสนอประเด็นทางสังคม ทอมเชื้อเชิญพวกเขามาร่วมสร้างผลงานชุดใหม่ที่วิพากษ์แนวคิดทางศาสนาในเมียนมา ซึ่งมีส่วนถูกใช้เป็นเครื่องมือในการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ชาวมุสลิมโรฮิงญา

รายงานล่าสุดขององค์การสหประชาชาติระบุว่าตั้งแต่เดือน ต.ค.ปีที่แล้ว มีชาวโรฮิงญาต้องลี้ภัยจากเมียนมาเนื่องจากความรุนแรงกว่า 100,000 คน โดยตัวเลขจากสำนักข่าวต่าง ๆ ประเมินว่ามีชาวโรฮิงญานับราวล้านคนต้องหลบหนีออกจากประเทศ ตั้งแต่ช่วงทศวรรษที่ 1970

“เราเข้าไปดูปัญหาโรฮิงญาในเมียนมา หรือความรุนแรงที่เกิดขึ้นในรัฐยะไข่ เป็นเรื่องคำสอนที่มันผิด แต่พอย้อนกลับมาดูเรื่องศาสนาจริง ๆ ควรจะเป็นเรื่องจรรโลงใจให้เกิดความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ต่อเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน”

จึงเป็นที่มาของแฟชั่นชุด “Sons of Anarchy” ซึ่งทอมให้ศิลปินพม่าทั้งสามคน แต่งกายเป็นศาสดาหรือตัวแทนของศาสนาต่าง ๆ ทั้งพระเยซู พระพุทธเจ้า และพระศิวะ เขาอยากสะท้อนหลักคำสอนของศาสนาเหล่านั้น ทั้งพรหมวิหาร 4 มหาบัญญัติ หรือหลักอหิงสา ซึ่งมีเป้าหมายเพื่อสร้างสันติภาพ ช่างภาพชาวไทยและศิลปินพังค์จากเพื่อนบ้านนัดเจอกันระหว่างที่วง The Rebel Riot เดินทางมายังกรุงเทพฯ เพื่อเปิดตัวภาพยนตร์สารคดีว่าด้วยวิถีพังค์ของพวกเขา เรื่อง “My Buddha is Punk” เมื่อต้นเดือน มี.ค.ที่ผ่านมา

ศาสนากับแนวทางพังค์

สำหรับวง The Rebel Riot แล้ว ประเด็นทางศาสนาไม่ใช่เรื่องที่ไกลตัว พวกเขาก่อตั้งวงขึ้นภายหลังเหตุการณ์กวาดล้างการประท้วงรัฐบาลทหารพม่าโดยพระสงฆ์หรือรู้จักในชื่อ "ปฏิวัติผ้าเหลือง" ในปี 2007 ซึ่งทำให้มีผู้เสียชีวิตหลายสิบคน พวกเขาใช้บทเพลงที่เกรี้ยวกราดพูดถึงปัญหาต่างๆ ในบ้านเมืองเรื่อยมา โดยผลงานที่ได้รับการพูดถึงอย่างกว้างขวางคือเพลงที่ประท้วงการที่พระสงฆ์ "ขบวนการ 969" ซึ่งนำโดยพระวีระธุ เผยแผ่คำสอน ที่พวกเขามองว่าเป็นการสร้างความเกลียดชังให้กับชาวโรฮิงญา และสนับสนุนการใช้ความรุนแรง

“ผู้คนที่นี่บ้ากันมาก มีคนที่คลั่งศาสนาพร้อมจะฆ่าคนอื่นได้ทุกเมื่อ จริง ๆ มันก็น่าเศร้าเพราะคนในประเทศเราส่วนใหญ่นับถือพุทธศาสนา ซึ่งพุทธศาสนาเป็นศาสนาแห่งความสันติและมักจะสอนให้ผู้คนรักกัน แต่ผู้คนกลับทำสิ่งที่ตรงกันข้าม ในสิ่งที่พุทธศาสนาไม่ได้สอนไว้”
- จอว จ่อว์ บอกกับวอยซ์ทีวี

จอว จ่อว์ มองว่าศาสนาคือแนวทางในการใช้ชีวิตด้วยความสันติ มีเมตตา เห็นอกเห็นใจผู้อื่น และเป็นการปฎิบัติโดยตัวเองเพื่อทำให้ใจแต่ละคนเปี่ยมไปด้วยสันติสุข ซึ่งความหมายของศาสนาควรจะขึ้นอยู่กับบุคคลแต่ละคน ไม่ใช่เป็นเรื่องของกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง
“ทุกองค์กรศาสนาเป็นเรื่องไร้สาระสำหรับผม พวกเขาใช้ศาสนาเพื่อผลประโยชน์ทางธุรกิจหรือการเมือง เขาอยากให้คนเชื่อในสิ่งที่พวกเขาบอก เขาจะได้ควบคุมผู้คนให้ทำตามอะไรก็ได้ เขาอยากให้คนเป็นลูกแกะ พวกนั้นจึงพร้อมที่จะต่อสู้เพื่อศาสนา”

พระสงฆ์กับศิลปินพังค์ ใครอันตรายกว่ากัน?

งานของศิลปินสองแขนงจากสองประเทศ มีจุดร่วมที่คล้ายกัน คือผลักดันประเด็นทางสังคม เช่น ถาพถ่ายแฟชั่นของทอมที่ให้นางแบบถ่ายแบบกับซากวาฬบรูด้า เพื่อชี้ให้เห็นจำนวนวาฬในประเทศไทยที่ลดลงอย่างต่อเนื่อง เป็นต้น

ในขณะที่วง The Rabel Riot นอกจากผลงานเพลงเพื่อต่อสู้กับความอยุติธรรมและรณรงค์เรื่องเสรีภาพแล้ว พวกเขายังจัดทำโครงการระดมทุนเพื่อบริจาคอาหารให้แก่บุคคลไร้บ้านบนถนนในกรุงย่างกุ้ง และช่วยเหลือคนชายของทั้งเด็กติดเชื้อ HIV หรือผู้ป่วยจิตเวช ในขณะที่สมาชิกวงมีรายได้ไม่มากนัก และไม่มีแม้เครื่องดนตรีเป็นของตัวเอง

อย่างไรก็ดี จอว จอ่ว์ บอกว่าการสวมจีวรถ่ายแฟชั่นอาจถูกมองว่าไม่เหมาะสม และผิดกฎหมายเกี่ยวกับศาสนาซึ่งบัญญัติโดยพระสงฆ์ที่มีทัศนคติเหยียดศาสนา แต่เมื่อไหร่ที่พวกเขามีโอกาสได้สื่อสารปัญหาของสังคมเช่นนี้ เขาไม่รีรอและไม่เกรงกลัวใด ๆ

“ที่ผมสวมจีวรเป็นเพียงการแสดง แต่ความจริงคือผมไม่สนับสนุนการเข่นฆ่าผู้อื่นเพื่อศาสนา ในทางกลับกัน พระสงฆ์จากขบวนการ 969 และกลุ่มที่เหยียดศาสนา ซึ่งสวมใส่จีวรแบบนี้ต่างหากที่สนับสนุนการฆ่าคนอื่นและให้ใช้ความรุนแรงกับเรื่องความขัดแย้งทางศาสนา คุณดูสิว่าใครเป็นอันตรายต่อสังคมมากกว่ากัน? ผมหรือพวกพระสงฆ์เหล่านั้น นั่นเป็นเหตุผลที่ผมไม่กลัวในสิ่งที่ได้ทำไป”

เมื่อถามว่าทำไมพุทธศาสนาจึงเป็นเรื่องที่วง The Rebel Riot เลือกมานำเสนอในผลงานอยู่เสมอ เรื่องนี้มีความสำคัญอย่างไร?
จอว จ่อว กล่าวทิ้งท้ายว่า “เพราะพุทธศาสนาสอนผู้คนเกี่ยวกับสันติภาพ เมตตา กรุณา ความรักซึ่งกันและกัน ซึ่งตนเองมองว่าเป็นสิ่งสำคัญ หลายคนต้องการมีสังคมที่ดีขึ้น มีโลกที่น่าอยู่ขึ้น แล้วเราจะทำอย่างไร มันจะเป็นจริงได้ด้วยความรัก สันติภาพ เมตตาและกรุณาระหว่างพวกเราทุกคน ตอนนี้เราเห็นคนทั่วโลกกำลังบ้า โลภมาก และเห็นแก่ตัว พวกเขาพร้อมที่จะต่อสู้เพื่อบางอย่างด้วยความโกรธ และไม่เคยหยุดสงครามในหลายๆ พื้นที่ นี่จึงเป็นเรื่องสำคัญที่ต้องพูดเรื่องนี้!!! เพราะผมอยากจะทำให้โลกนี้ดีขึ้นเท่าที่ผมจะทำได้”

ภาพโดย: ทอม โพธิสิทธิ์