ยาดมที่ผู้คนมักนิยมนำมาใช้บรรเทาอาการหวัด คัดจมูก หน้ามืดตาลาย และปัจจุบันผู้ที่ต้องการเลิกบุหรี่นิยมดมยาดมแทนการสูบบุหรี่ แต่การสูดดมบ่อยๆ อาจทำให้บริเวณทางเดินหายใจเกิดการระคายเคือง
ยาดมส่วนใหญ่มีส่วนประกอบจาก เมนทอล การบูร พิมเสน น้ำมันหอมระเหยและอื่นๆ เช่น น้ำมันยูคาลิปตัส น้ำมันกานพูล ซึ่งองค์ประกอบของเมนทอล จะทำให้เกิดความรู้สึกเย็น ซ่าในโพรงจมูก รู้สึกสดชื่น ตื่นตัวได้บ้าง แต่การสูดดมบ่อยๆ อาจทำให้เยื่อเมือกบุทางเดือนจมูกระคายเคือง หรือเกิดการระคายเคืองบริเวณทางเดินหายใจเมื่อสูดดม และอาจทำให้ปอดอักเสบได้
ส่วนการบูร มีลักษณะเป็นเกล็ดมันวาว สีขาว มีกลิ่นหอมเย็นฉุน เดิมสกัดจากต้นการบูร แต่ปัจจุบันเป็นสารสังเคราะห์ เนื่องจากทำได้ง่าย ราคาถูกกว่าสกัดจากพืช การบูรถูกดูดซึมทางผิวหนังได้ดี มีฤทธิ์เป็นยาชาและต้านจุลินทรีย์อย่างอ่อนๆ ใช้ทาเฉพาะที่แก้เคล็ดบวม ขัดยอก แพลง แก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย และโรคผิวหนัง นอกจากนี้ยังมีฤทธิ์กระตุ้นระบบประสาทส่วนกลาง อาจเกิดอันตรายจากการสูดดม เนื่องจากระคายเคืองทางเดินหายใจ
พิมเสน มีลักษณะเป็นเกล็ดเล็กๆ แบนๆ สีขาวขุ่นหรือแดงเรื่อๆ กลิ่นหอมเย็น พิมเสนบริสุทธิ์รูปร่างเป็นหกเหลี่ยม แต่ปัจจุบัน ได้จากสารสังเคราะห์ ประโยชน์ทางยา ใช้สูดดมแก้ลมวิงเวียน ทาภายนอกแก้เคล็ดขัดยอก แต่อาจเป็นอันตรายหากสูดดม เนื่องจากสารนี้ทำให้เกิดอาการระคายเคืองบริเวณทางเดินหายใจ และสารนี้ยังมีฤทธิ์กระตุ้นและสงบระบบประสาทส่วนกลาง
ยาดมที่ประกอบด้วย 3 สิ่งนี้ เมื่อสูดดมจะทำให้โล่งจมูก เกิดความรู้สึกเย็นซ่า สดชื่น ตื่นตัว มีประโยชน์ในขณะที่เป็นลมวิงเวียน หรือคัดจมูก
การใช้ยาดมที่ถูกต้อง ควรสูดดมระยะใกล้ ไม่สัมผัสโดยตรง ไม่ควรใส่หลอดยาดมค้างไว้ในจมูก เพราะสารประกอบยาดมอาจทำให้ระคายเคืองเมื่อสัมผัส ไม่ควรใช้หลอดยาดมที่สัมผัสจมูกคนอื่นแล้ว เพราะอาจทำให้ติดเชื้อได้
ยาดมที่เป็นน้ำให้ป้ายสำลีหรือผ้าเช็ดหน้า หรือทาบางๆ ที่หน้าอกแล้วสูดไอระเหย หรืออาจทาด้านนอกจมูกในปริมาณน้อย หากมีโรคของโพรงจมูก หรือไซนัสอักเสบควรหลีกเลี่ยงการใช้ เพราะอาจทำให้เกิดการระคายเคืองมากขึ้น
ที่มา : คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
