เจ้าพ่อเซี่ยงไฮ้เป็นภาพยนตร์ซีรีย์ของฮ่องกงที่เคยโด่งดังในประเทศไทยเมื่อ 30 ปีก่อน ไม่ว่าจะด้วยเนื้อหาที่เข้มข้น หรือเพลงประกอบที่คุ้นหู แต่ในอีกมุมหนึ่ง เจ้าพ่อเซี่ยงไฮ้ กลับแฝงไปด้วยนัยะทางการเมืองมากมาย ประเด็นการเมืองที่ว่านี้คืออะไร 

 

เมื่อเสียงเพลงอันคุ้นหูนี้ดังขึ้นหลายคนจะนึกถึงซีรีย์สุดฮิตจากฮ่องกง "เจ้าพ่อเซี่ยงไฮ้" ที่โด่งดังเป็นพลุแตกเมื่อราว 30 ปีก่อน ส่งผลให้พระเอกหน้าใหม่คือ โจวเหวินฟะ แจ้งเกิดทันที และเพลงเจ้าพ่อเซี่ยงไฮ้ซึ่งขับร้องโดยฟรานซิส ยิป ยังคงติดปากคุ้นหูคนไทยอยู่จนถึงปัจจุบัน

 

แม้เนื้อหาส่วนใหญ่ของเจ้าพ่อเซี่ยงไฮ้จะเกี่ยวข้องกับแก๊งอาชญากรรม และความรักสามเศร้าระหว่างสวี่เหวินเฉียงกับติงลี่ เพื่อนรักที่ร่วมกันสร้างอาณาจักรอาชญากรรมขึ้นมา แต่ทั้งคู่ต่างตกหลุมรัก ฝงฉิงฉิง ลูกสาวฝงจิ้งเหยา เจ้าพ่อใหญ่ ผู้ชุบเลี่ยงสวี่เหวินเฉียงและติงลี่ให้กลายมาเป็นสองผู้ยิ่งใหญ่แห่งนครเซี่ยงไฮ้ จนท้ายที่สุดเพื่อนรักทั้งสองต้องเฉือนคมหักล้างกันเอง

 

ไม่เพียงแต่พล็อตเรื่องที่เข้มข้นน่าสนใจ เจ้าพ่อเซี่ยงไฮ้กลับแฝงไปด้วยประเด็นทางการเมืองของจีนแผ่นดินใหญ่ระหว่างปี 2462 - 2473 เป็นจำนวนมาก โดยจุดเริ่มต้นของเรื่องนี้คือ สวี่เหวินเฉียง บัณทิตจากมหาวิทยาลัยเยิ่นชิง กรุงปักกิ่ง ถูกจำคุกเป็นเวลา 3 ปี จากการเคลื่อนไหวทางการเมืองร่วมกับ "ขบวนการ 4 พฤษภาคม" ในปี 2462 เพื่อต่อต้านลัทธิจักรวรรดินิยม สนธิสัญญาแวร์ซายส์และรัฐบาลจีน ที่ปล่อยให้ญี่ปุ่นเข้าครอบครองมณฑลซานตงหลังเยอรมนีแพ้สงครามโลกครั้งที่ 1 ซึ่งทั้งหมดมีขบวนการนักศึกษาและปัญญาชนเป็นผู้ก่อการ ปลุกเร้าอุดมการณ์ชาตินิยมและการปฏิรูปสังคม จนหลายคนขนานนามให้เป็น "ขบวนการเคลื่อนไหวทางวัฒนธรรมใหม่" และถือเป็นต้นกำเนิดของพรรคคอมมิวนิสต์จีนด้วย

 

เมื่อสวี่เหวินเฉียงได้รับการปล่อยตัว เขาจึงเดินทางลงใต้มาแสวงโชคยังนครเซี่ยงไฮ้ ซึ่งในขณะนั้นนครเซี่ยงไฮ้เป็นศูนย์กลางทางการค้าของมหาอำนาจตะวันตก 6 ชาติที่เข้ามาจับจองเป็นเขตเช่า ก่อนเดินเข้าสู่เส้นทางอาชญากรรม และต่อมาสวี่เหวินเฉียงก็ต้องต่อสู้กับญี่ปุ่นที่กำลังขยายอิทธิพลเข้ามาในนครเซี่ยงไฮ้ ก่อนที่จะเกิดเหตุการณ์รุกรานจีนในเวลาต่อมา

 

เมื่อจีนต้องทำสงครามต่อต้านญี่ปุ่นในช่วงทศวรรษที่ 1930 จนกระทั่งสงครามโลกครั้งที่ 2 เกิดขึ้น ขบวนการนักศึกษาในจีนลดบทบาทของตนเองลงมาก หลายคนก็หันไปเข้าร่วมกับกองทัพปฏิวัติแห่งชาติจีนของเจียงไคเช็ค และกองทัพปลดแอกประชาชนจีนของเหมาเจ๋อตุงเพื่อขับไล่ญี่ปุ่น และเมื่อสงครามโลกครั้งที่ 2 สิ้นสุดลง ขบวนการนักศึกษากลับมามีบทบาทอีกครั้งภายใต้อุดมการณ์ทางการเมืองของขบวนการ 4 พฤษภาคม ทั้งยังสนับสนุนการปฏิวัติสังคมนิยมในปี 2492 อีกด้วย

 

ภายใต้ร่มธงของพรรคคอมมิวนิสต์จีนในปี 2499 เหมาได้เปิดโอกาสให้นักศึกษาและปัญญาชนสามารถแสดงความคิดเห็นเพื่อสร้างสรรค์สังคมหรือที่เรียกว่า "ร้อยบุปผาบานพร้อมพรัก ร้อยสำนักประลองภูมิ" เสรีภาพครั้งสุดท้ายที่เหมามอบให้ ซึ่งในครั้งนั้น เหมาและพรรคคอมมิวนิสต์ถูกวิพากษ์วิจารณ์อย่างรุนแรงในหลายเรื่อง จนสุดท้าย เหมาก็เรียกบุคคลที่วิจารณ์เขาว่าเป็น "พวกปฏิกิริยา" และเริ่มต้นการกวาดล้างในที่สุด

 

อย่างไรก็ตาม ขบวนการ 4 พฤษภาคม กลายมาเป็นสัญลักษณ์ในการต่อสู้เรียกร้องของอนุชนรุ่นหลังโดยเฉพาะเหตุการณ์ชุมนุมประท้วงเพื่อประชาธิปไตยและการนองเลือดที่จัตุรัสเทียนอันเหมินในปี 2532 ซึ่งเป็นการเคลื่อนไหวทางการเมืองที่ใหญ่ที่สุดและเป็นครั้งสุดท้ายของขบวนการนักศึกษาในจีนแผ่นใหญ่ ซึ่งจิตวิญญาณการต่อสู้เพื่อประชาธิปไตยเหล่านี้ ยังคงตกทอดมาสู่ขบวนการนักศึกษาของฮ่องกงในปัจจุบัน