การคัดเลือกชายไทยเข้าเป็นทหารกองเกินหรือ "การเกณฑ์ทหาร" ประจำปี 2557 เพิ่งจะเสร็จสิ้นลงไปเมื่อไม่กี่วันมานี้ ช่วงนี้ เราจะไปย้อนดูประวัติความเป็นมาของการเกณฑ์ทหารที่เกิดขึ้นทั่วโลก
การคัดเลือกชายไทยเข้าเป็นทหารกองเกินหรือ "การเกณฑ์ทหาร" ประจำปี 2557 เพิ่งจะเสร็จสิ้นลงไปเมื่อไม่กี่วันมานี้ ช่วงนี้ เราจะไปย้อนดูประวัติความเป็นมาของการเกณฑ์ทหารที่เกิดขึ้นทั่วโลก ซึ่งในปัจจุบันหลายประเทศ ได้ยกเลิกการเกณฑ์ทหารไปแล้ว เพราะสิ้นเปลืองงบประมาณและละเมิดสิทธิมนุษยชน
การเกณฑ์ทหารเพื่อสู้ศึกสงครามนั้นมีมาตั้งแต่สมัยโบราณ แต่การเกณฑ์ชายหนุ่มทั่วประเทศอย่างเป็นระบบในสมัยใหม่นั้น เกิดขึ้นครั้งแรกในฝรั่งเศสช่วงที่มีการปฏิวัติประมาณปี 2332 ผลจากการเกณฑ์ทหารทำให้กองทัพฝรั่งเศสในสมัยนั้นแข่งแกร่งมาก จนชาติต่างๆ ทั่วโลกนำระบบดังกล่าวไปใช้เพื่อเพิ่มศักยภาพกองทัพของตน
โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง อังกฤษได้ออกกฎหมายกำหนดให้มีเกณฑ์ทหารทั่วประเทศเป็นครั้งแรกในปี 2457 เนื่องจากขาดพลกำลังในการต่อสู้กับเยอรมนี ชายชาวอังกฤษมากกว่า 5 แสนคนถูกเกณฑ์ไปเป็นทหารในครั้งนั้น ทั้งโดยสมัครใจและไม่สมัครใจ
อย่างไรก็ตาม อังกฤษได้ยกเลิกการเกณฑ์ทหารดังกล่าวไปแล้วหลังจบสงครามโลกครั้งที่สอง รวมไปถึงประเทศที่พัฒนาแล้วอื่นๆ ในปัจจุบันส่วนใหญ่ก็ได้ยกเลิกการเกณฑ์ทหารไปแล้วเช่นกัน ทั้งสหรัฐอเมริกา ญี่ปุ่น ฮังการี สเปน ออสเตรเลีย นิวซีแลนด์ แอฟริกาใต้ หรือแม้แต่ฝรั่งเศสที่เป็นต้นตำรับเองก็ได้ยกเลิกการเกณฑ์ทหารโดยสมบูรณ์มาตั้งแต่ปี 2544 แล้ว
สาเหตุที่กองทัพหลายประเทศยกเลิกการเกณฑ์ทหารและหันไปใช้ระบบทหารอาสาที่มีประสิทธิภาพกว่านั้น เป็นเพราะประเทศไม่ได้อยู่ในภาวะสงครามอีกต่อไป การเกณฑ์ทหารที่เสียงบประมาณจำนวนมหาศาลในแต่ละปีจึงกลายเป็นเรื่องสิ้นเปลือง และยิ่งกว่านั้น การเกณฑ์ชายหนุ่มให้มาเป็นทหารแบบบีบบังคับยังขัดต่อ "ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน" ที่ระบุว่ามนุษย์ทุกคนมีสิทธิเสรีภาพเหนือร่างกายและชีวิตของตัวเอง นอกจากนี้ ในบางประเทศ ทหารเกณฑ์ยังถูกปฏิบัติเยี่ยงทาสโดยปราศจากสวัสดิการที่ดีพออีกด้วย
ประเทศที่ยังคงจารีตการเกณฑ์ทหารไว้ส่วนใหญ่อยู่ในภูมิภาคแอฟริกา อเมริกาใต้ กลุ่มอดีตสหภาพโซเวียต และกลุ่มประเทศลุ่มแม่น้ำโขง การเกณฑ์ทหารในประเทศเหล่านี้ไม่ได้มีไว้เพื่อระดมพลสู้ศึกสงครามของประเทศอย่างเดียวเท่านั้น หากแต่ยังกลายเป็นกลไกที่ช่วยดำรงอิทธิพลทางการเมืองและสังคมของกองทัพเอาไว้อีกทางหนึ่ง
ล่าสุดเมื่อสัปดาห์ที่ผ่านมา ประชาชนชาวยิวนิกายออโธดอกซ์ในอิสราเอลได้ออกมาประท้วงการเกณ์ทหาร เนื่องจากระเบียบใหม่ที่ออกโดยรัฐบาลนั้นไปขัดต่อคำสอนทางศาสนา ขณะที่ประธานาธิบดีวลาดิเมียร์ ปูตินของรัสเซียก็เคยประกาศว่า เห็นด้วยที่จะยกเลิกการเกณฑ์ทหารเมื่อปี 2544 หรือแม้แต่ยูเครนที่ประสบปัญหาความมั่นคงในขณะนี้ ก็กำลังอยู่ในกระบวนการยกเลิกการเกณฑ์ทหารที่เริ่มขึ้นเมื่อปีที่แล้วเช่นกัน
สำหรับประเทศไทย มีการเกณฑ์ทหารภายใต้ "พ.ร.บ.รับราชการทหาร" มาตั้งแต่ปี 2497 และเสียงบประมาณในการเกณฑ์ทหารปีละกว่าหมื่นล้านบาท ซึ่งเมื่อไม่กี่ปีที่ผ่านมา กระแสคัดค้านการเกณฑ์ทหารในไทยเพิ่งจะเริ่มถูกพูดถึงมากขึ้น โดยเฉพาะในโซเชียลเน็ตเวิร์กที่มีการปล่อยข่าวเกี่ยวกับยกเลิกการเกณฑ์ทหารเป็นระยะๆ ตลอดจนมีการสร้างเฟซบุ๊กแฟนเพจเพื่อรณรงค์ต่อต้านการเกณฑ์ทหารอีกด้วย
ท่ามกลางกระแสทั้งภายในและภายนอกประเทศเหล่านี้ ประกอบกับความสิ้นเปลืองงบประมาณและการละเมิดสิทธิมนุษยชนจากการเกณฑ์ทหารดังที่ได้กล่าวมาแล้วนั้น จึงเป็นที่น่าจับตามองว่ากองทัพไทยจะปรับท่าทีต่อการเกณฑ์ทหารในอนาคตอย่างไร
