ไอศครีมวานิลลาเคยถูกมองว่าเป็นรสชาติที่พื้นฐาน น่าเบื่อ ไม่มีความคิดสร้างสรรค์ เป็นของตายที่หากินได้ทั่วไป แต่ตอนนี้ สำนักข่าวบีบีซีของอังกฤษรายงานว่าธุรกิจไอศครีมในอังกฤษกำลังประสบปัญหาใหญ่ นั่นก็คือการขาดแคลนวานิลลาแท้ๆจนถึงขั้นที่บางเจ้าต้องยกเลิกเมนูพื้นฐานอย่างไอศครีมวานิลลา เนื่องจากไม่สามารถรับมือกับต้นทุนที่สูงขึ้นได้อีกต่อไป เและบางร้านที่ยังพอมีกำลังซื้อ ก็จะใช้วิธีซื้อวานิลลามากักตุนไว้ใช้เป็นรายปี เพื่อให้สามารถควบคุมต้นทุนได้ ไม่ต้องเสี่ยงกับราคาวานิลลาที่ถีบตัวสูงขึ้นทุกขณะ แต่การกักตุนก็ยิ่งทำให้วานิลลามีราคาแพงขึ้นไปอีก โดยเจ้าของร้านไอศครีมยืนยันว่าในช่วง 4 ปีที่ผ่านมา ราคาวานิลลาพุ่งสูงขึ้นจาก 60 ดอลลาร์ หรือ 1,800 บาทต่อกิโลกรัม เป็น 18,000 บาท หรือสูงขึ้นถึง 10 เท่า
เหตุที่เป็นเช่นนั้น ก็เพราะแหล่งผลิตวานิลลาขนาดใหญ่ของโลก มีเพียงมาดากัสการ์ ประเทศที่เป็นแหล่งกำเนิดฝักวานิลลาร้อยละ 80 ในตลาดโลก แต่มาดากัสการ์กลับประสบปัญหาภัยธรรมชาติ ไร่นาโดนไซโคลนถล่มติดต่อกันหลายปี โดยเฉพาะเมื่อปีที่ผ่านมา พืชผลการเกษตรในมาดากัสการ์เสียหายหนักจากไซโคลน ทำให้ชาวสวนวานิลลาที่ยังพอเก็บผลผลิตได้ กักตุนสินค้าเพื่อขายในราคาแพง และรีบเก็บเกี่ยว รีบบ่มฝักวานิลลา ทำให้ราคาวานิลลาสูงขึ้นเรื่อยๆ แต่คุณภาพกลับตกต่ำลง
เกษตรกรในมาดากัสการ์เก็บวานิลลาจากต้น ฝักวานิลลายังเป็นสีเขียว ต้องนำมาบ่มและอบแห้งก่อนจะสามารถขายได้ ราคาที่เกษตรกรขายได้ อยู่ที่หลักไม่กี่สิบดอลลาร์ต่อกิโลกรัม แต่กลับส่งถึงมือผู้บริโภคในราคาถึง 600 ดอลลาร์
นอกจากนี้ ในมาดากัสการ์ยังเกิดธุรกิจมืดขนาดใหญ่ ค้าวานิลลาเถื่อน เนื่องจากเมื่อสินค้าสำคัญของประเทศขาดแคลน รัฐบาลก็ออกกฎหมายมาควบคุมช่วงเวลาเก็บเกี่ยวฝักวานิลลา โดยห้ามประชาชนเก็บวานิลลาก่อนเดือนมิถุนายน และผลผลิตที่ออกมาก่อนหน้า จะถือว่าเป็นวานิลลาเถื่อน แต่ราคาที่สูงลิบลิ่ว โดยเฉพาะก่อนฤดูเก็บเกี่ยว ทำให้ชาวสวนมาดากัสการ์จำนวนมากยอมละเมิดกฎหมาย และส่งวานิลลาผิดกฎหมายออกสู่ตลาดมืด ซึ่งสภาพการค้าที่เต็มไปด้วยการควบคุมและลักลอบขนวานิลลาเถื่อน ยิ่งทำให้วานิลลาราคาแพงขึ้น จนตอนนี้วานิลลามีค่าสูงกว่าแร่เงินไปแล้ว
ในช่วงหลายทศวรรษที่ผ่านมา วานิลลาและพริกไทยเป็นเครื่องเทศที่ราคาแพงอันดับต้นๆของโลก และก็ได้รับความนิยมที่สุดในโลก แต่ในวงการอุตสาหกรรม นิยมใช้วานิลลาสังเคราะห์ ซึ่งแม้จะให้กลิ่นแตกต่าง แต่ก็มีราคาถูกกว่า และใช้งานสะดวกกว่ามาก อย่างไรก็ตาม กระแสการบริโภคอาหารเพื่อสุขภาพ และความนิยมในอาหารออร์แกนิก ทำให้การใช้วานิลลาแท้จากฝักกลับมาเฟื่องฟูอีกครั้ง ซึ่งยิ่งซ้ำเติมให้ราคาวานิลลาสูงขึ้นอีกหลายเท่า
กล้วยไม้วานิลลาในเรือนกระจกที่เนเธอร์แลนด์ นักวิทยาศาสตร์ทดลองจนสามารถเพาะปลูกวานิลลาเพื่อการพาณิชย์ได้ และคาดว่าต่อไปวานิลลาจะกลายเป็นพืชเศรษฐกิจของประเทศ
ราคาที่ถีบตัวสูง ทำให้ในยุโรปเริ่มหันมาค้นคว้าวิจัยการปลูกวานิลลาอย่างจริงจัง โดยก่อนหน้านี้ แม้เม็กซิโกจะเป็นแหล่งกำเนิดวานิลลา แต่แหล่งที่เพาะปลูกวานิลลาได้อย่างประสบความสำเร็จกลับมีเพียงมาดากัสการ์ เนื่องจากการผสมเกสรกล้วยไม้วานิลลาทำได้ยาก และต้นวานิลลาก็อ่อนไหวต่อสภาพอากาศ โดยล่าสุด ทีมนักวิจัยในเนเธอร์แลนด์ แหล่งปลูกดอกไม้และกล้วยไม้ระดับโลก เริ่มการทดลองปลูกกล้วยไม้วานิลลาในเรือนกระจกอย่างได้ผล แม้ขณะนี้ต้นทุนจะยังสูง แต่ก็สอดรับกับราคาวานิลลาที่สูงมาก โดยเนเธอร์แลนด์หวังว่าจะพัฒนาวานิลลาให้เป็นสินค้าส่งออกของประเทศในอนาคต นอกจากจะเป็นแหล่งรายได้ใหม่ให้กับเนเธอร์แลนด์ ยังจะช่วยลดการผูกขาดวานิลลาของมาดากัสการ์ลง และทำให้วานิลลามีราคาถูกลงด้วย